NNYOCHA NDEJỌ NNYEMAKA NGWAA N’IGBO DỊKA ASỤSỤ EPUM

Abstract

Asụsụ a sụrụ maọbụ e dere n’ụzọ ezighị ezi anaghị ezipụta mbunuche ọsụụ maọbụ odee. Ụfọdụ edemede ụmụakwụkwọ nọ na mahadum na-ede anaghị adaba adaba. Ọnọdụ dị otu a na-egosi ịda mba n’iwu na-achịkwaba usoro odide asụsụ Igbo tụmadị ka o siri metụta nnyemaka ngwaa. Mbunuche nchọcha a bụ inyocha ndejọ̀ nnyemaka ngwaa n’Igbo dịka asụsụ epum n’edemede Igbo. Ndị e jiri mee nchọcha a bụ ụmụakwụkwọ asụsụ epum ha bụ Igbo ma bụrụ ndị na-agụ asụsụ Igbo nọ n’afọ nke abụọ na Mahadum Naịjirịa, Nsụka. E jiri usoro nsere wee họrọ ụmụakwụkwọ iri abụọ bụ ndị nọ n’afọ nke mbụ n’ihe ọmụmụ afọ 2021/2022. Usoro nkọwa ka e jiri mee nchọcha a. Ngwa nchọcha e jiri nweta njịatule bụ nanị edemede ụmụakwụkwọ dere. A chọpụtara na ụmụakwụkwọ enweghị nka mmụta zuru oke banyere iwu na-achịkwaba usoro odide nnyemaka ngwaa. Ọzọ, nnyemaka ngwaa atọ bụ ihe doro ụmụakwụkwọ anya dịka ‘ga-, na-, ka-’. A chọpụtara ụzọ ise ụmụakwụkwọ kachasị enwe ndejọ nnyemaka ngwaa dịka: itinye mbuụzọ ebe nnyemaka ngwaa kwesiri ịbata, ideko nnọchipesịn ụbara nke atọ na nnyemaka ngwaa ọnụ, itinye akara uhie n’agbata nnyemaka ngwaa abụọ na-eso onwe ha, iwebata akara uhie na nnyemaka ngwaa nwere nsonazụ, na itinye rịkọm na nnyemaka ngwaa ka mbuụzọ. A chọpụtakwara na ihe butere ndejọ̀ ndị a bụ mmakpọfere, amaghị iwu na emezughị ihe iwu kwuru. N’ikpeazụ, a chọpụtara na ndejọ nile e zipụtara na nchọcha a nupuru isi n’usoro odide nnyemaka ngwaa n’Igbo ebe isi sekpu ntị butere ndejọ̀ nile ahụ bụ enweghị nka mmụta banyere iwu odide nnyemaka ngwaa n’Igbo.